Nauczyciel. Osoba znacząca.

Osobą znaczącą nazywamy taką osobę, która jest w jakiś sposób wyróżniona z kręgu osób obecnych w życiu człowieka: stanowi swoisty wzór postępowania, przedmiot szczególnej więzi, odciska trwały ślad w doświadczeniu. Bez wątpienia takim Kimś jest nauczyciel. Jego znacząca rola jest inna na różnych etapach edukacji – bardzo silna w przedszkolu, nieco słabnie w okresie szkolnym, ponownie wzmacnia się w okresie dorastania, by ostatecznie ustabilizować się w dorosłości.[1] A skoro tak jest, skoro Nauczyciel tyle znaczy, to jak wykorzystać tę naturalną pozycję, do budowania w naszych wychowankach życiowych kompetencji, na których tak nam zależy: odpowiedzialności, zaradności, umiejętności współpracy, szacunku i jeszcze pewnie kilku innych? Co na to Pozytywna Dyscyplina? Jakie daje wskazówki do bycia naprawdę Znaczącym Nauczycielem.

Uczę i wychowuję.

Szkoła kojarzy się w pierwszej kolejności z edukacją i nauką. Podstawa programowa przypomina nam, nauczycielom, o tym, że mamy do „przerobienia” określony materiał. Jednak czy sama wiedza to wszystko? Aby pociąg, jakim jest szkoła mógł jechać do celu spokojnie i bezpiecznie potrzebne są mu porządne tory, w których jedna szyna nazywa się Edukacja, a druga – Wychowanie. Bez dwóch szyn, maszyna nie ruszy z miejsca. Żadna z nich nie jest ważniejsza od drugiej. Wiemy, czego mamy naszych uczniów Nauczyć, trudniej chyba zdefiniować, jakich uczniów chcemy Wychować.[2]

W Pozytywnej Dyscyplinie mówimy o przekonaniach i umiejętnościach, jakie chcemy dać dzieciom, by mogły stać się spełnionymi i zadowolonym z życia dorosłymi. Oto i one[3]:

1. „Jestem zdolny i kompetentny” –przekonanie o własnych zdolnościach.
2. „To, co wnoszę od siebie ma znaczenie i jestem naprawdę potrzebny” –przekonanie o własnym znaczeniu w relacjach z najbliższymi osobami.
3. „Mam wpływ na to, co się ze mną dzieje” –przekonanie o własnej mocy i wpływie na własne życie (wykorzystuję władzę, jaką mam, aby dokonywać wyborów, które pozytywnie wpływają na to, co przydarza się mnie i mojej wspólnocie).
4. „Posiadam dyscyplinę i samokontrolę” – rozumienie własnych emocji i wykorzystywanie tej wiedzy do rozwijania dyscypliny i samokontroli (umiejętności intrapersonalne).
5. „Potrafię pracować z innymi z zachowaniem zasad szacunku” – współpraca oraz zawieranie przyjaźni dzięki dobrej komunikacji, negocjacjom, dzieleniu się i empatii (umiejętności interpersonalne).
6. „Rozumiem, jak moje zachowanie oddziałuje na innych” – rozwinięta umiejętność systemowego podejścia do życia: reagowanie na ograniczenia codziennego życia oraz radzenie sobie z konsekwencjami w sposób odpowiedzialny, elastyczny i spójny (branie odpowiedzialności za swoje błędy nie jest niczym niebezpiecznym).
7. „Umiem rozwijać mądrość i umiejętność właściwego osądu poprzez codzienną praktykę” – mądra i spokojna ocena zgodnie z wyznawanymi wartościami.

Od czego więc zacząć? Pokaż, że ich lubisz!

Szkoła to ludzie, którzy ją tworzą – uczniowie, rodzice, dyrekcja, nauczyciele i inni pracownicy placówki. Szkoła to także relacje, jakie oni ze sobą budują – wszyscy ze wszystkimi.  I o te relacje trzeba dbać!

Badania, jakie przeprowadził dr Tunney, pokazują, że uczniowie nie mają przekonania o tym, że nauczyciel ich lubi, choć nauczycielowi wydaje się, że tak jest. [4]

Zastanów się nad konkretami…

Co w moim zachowaniu pokazuje dzieciom, że mi na nich zależy?

Czy wchodzę do klasy uśmiechnięty czy z ponurą miną?

Jaki jest ton, jakim wypowiadam „dzień dobry”, gdy mijamy się na szkolnym korytarzu?

Czy pytam uczniów o ich samopoczucie danego dnia?

Czy okazuję zainteresowanie dla spraw, które są dla nich ważne?

Kiedy ostatnio podziękowałem uczniom za coś?

Czy potrafię powiedzieć im także „przepraszam”?

Kiedy powiedziałem im coś miłego ot tak, po prostu?

Kiedy doceniłem ich wysiłek włożony w pracę, a nie tylko jej efekt?

Jakie przyjazne gesty względem dzieci wykonuję?

Pokaż, że lubisz swoich uczniów, że w nich wierzysz. Buduj szacunek, bliskość i zaufanie zamiast dystansu i wrogości. Niech jedną z podstaw Twojego zachowania będzie jedno z podstawowych maksym Pozytywnej Dyscypliny: Nawiąż relację, zanim naprawisz sytuację. Nie znaczy to, że masz być dla swoich wychowanków kumplem i kolegą. Bądź dorosłym, któremu mogą zaufać i który ich szanuje – niezależnie od sytuacji w jakiej się znaleźliście. Czasem szacunek ten będzie również polegał na byciu uprzejmym i stanowczym – to też jedna z bazowych umiejętności, jaką praktykuje Pozytywny Nauczyciel.

Dzieci zamykają uszy na rady, a otwierają oczy na przykłady

Oprócz uczniów, zadbaj też o relacje z tymi, z którymi pracujesz – innymi nauczycielami i dyrekcją. To Wasze relacje na co dzień obserwują uczniowie i z nich czerpią. To chyba czasem trudniejsza część pracy do wykonania. Możesz zadać sobie te same pytania, które są powyżej i zastanowić się, jak dbasz o relacje z tymi, z którymi wychowujesz uczniów.

Kolejnymi osobami do współpracy w wychowaniu są też oczywiście rodzice. Jakie są Wasze relacje? Jak o nie dbasz?

A co jeśli nie wychodzi?

Na pewno nie jeden raz zdarzy Ci się popełnić błędy, zdarzy się także wielokrotnie Twoim uczniom – traktuj błędy, jako wspaniałą okazję do nauki. Ucz (się) do nich przyznawać i je naprawiać. Skup się na szukaniu rozwiązań, a nie na szukaniu winnych i karaniu. Jane Nelsen, twórczyni Pozytywnej Dyscypliny napisała zdanie, które jest jednym z moich ulubionych: „Skąd w ogóle wziął się ten szalony pomysł, że aby dzieci postępowały lepiej, najpierw musimy sprawić, żeby poczuły się gorzej? Dzieci postępują lepiej, kiedy czują się lepiej.”[5] Jeżeli dasz pozwolenie im (oraz sobie!!) na popełnianie i naprawianie błędów, nauczą się znacznie więcej niż może Ci się wydawać!

Pozytywny Nauczycielu, nie chodzi o to, byś był człowiekiem idealnym. Chodzi o to byś był człowiekiem prawdziwym.

Jako motywację do budowania relacji, polecam Ci na zakończenie kilkuminutowy film, w którym Rita Pierson, nauczycielka, mówi o tym, co to znaczy, że być mistrzem dla swoich uczniów.

https://www.facebook.com/ortografiadladzieci/videos/1882118248669183/UzpfSTEwMDAwMDE0MTM4NDA3MzpWSzoxNTQyNDg3NjMyNTE4ODQx/

Barbara Danecka – Edukatorka Pozytywnej Dyscypliny w klasie, nauczycielka przedszkola, instruktorka harcerska, żona i podwójna mama.

[1] Jabłoński, S. (2005). Osoby znaczące w rozwoju człowieka. Nauczyciel. Remedium, 9 (151), 6-7.

[2] Metafora zaczerpnięta z:  J. Nelsen, L. Lott, S. Glenn: „Pozytywna dyscyplina w klasie”

[3] na podstawie J. Nelsen: „Pozytywna dyscyplina” oraz  J. Nelsen, L. Lott, S. Glenn: „Pozytywna dyscyplina w klasie”

[4] J. Nelsen, L. Lott, S. Glenn: „Pozytywna dyscyplina w klasie”, s.77

[5] Jane Nelsen: „Pozytywna Dyscyplina”